NEDERLAND IS WERELDLAND AAN HET WORDEN

Het is jammer dat Geert Wilders nog steeds denkt dat hij in dezelfde rivier kan stappen. Beste Geert, de stenen in de rivier zijn aan het verschuiven. Jij bent steeds oude stenen aan het terugleggen op de plaats waar ze vandaan komen. Bespaar je de moeite. Leer liever zwemmen in die steeds veranderende loop van de rivier voordat je verdrinkt. Nederland is wereldland aan het worden. Of je het nou leuk vindt of niet. Om dit nieuwe Nederland te begrijpen moeten we door wereldse ogen leren kijken. Een mooi voorbeeld is hoe ‘voorbeeldallochtoon’ George Arakel tegen Nederland aankijkt. Hou hem in de gaten! Lees zijn blogs en kijk naar zijn vlogs om te beseffen dat er nieuwe generaties immigranten aan het opgroeien zijn. ‘Allochtonen’ die over een jaar of tien invloedrijke Nederlanders zijn geworden.

 

Klompen, tulpen, kermis en carnaval. In deze vier typisch Hollandse woorden zit al veel van ‘ons’ nationale karakter. Nederlanders zijn harde werkers, ze exporteren veel versproducten naar het buitenland en verdienen daar goed mee, en na gedane arbeid drinken ze een biertje. ‘Wij’ hebben ontegenzeggelijk een paar typische kenmerken en gedragingen. Dat typische ‘ons’ is geleidelijk aan aan het veranderen, was eigenlijk altijd al aan verandering onderhevig. Ooit importeerden wij de tulp uit de Levant, en inmiddels is onze nationale tulpenbol zo Hollands als maar kan.

ORA ET LABORA

Holland was ook altijd een land van ora et labora, van bidden en werken. Met dat bidden is wat aan de hand. Dat doen we niet meer zo vaak samen in de kerk. We geloven nog wel, maar het is een spiritualiteit die we ieder op onze eigen manier invullen, her en der plukkend uit de rijk gevulde manden van andere religies, zo een eigen spiritueel boeketje samenstellend.

Die ontkerkelijking is zichtbaar. In kerken zijn nu galeries en boekhandels gevestigd. Tegelijkertijd zien we wél her en der moskeeën, hindoetempels maar ook kerkjes van orthodox christelijke signatuur gebouwd worden. Veranderingen die niet iedereen met een gerust gevoel gadeslaat.

Veranderen kan pijn doen. Vooral mensen die alles het liefst bij het oude laten, ervaren de veranderingen in Nederland van de laatste decennia als een bedreiging. Populistische politici als Geert Wilders spinnen daar garen bij. Inspelen op angst voor verandering is ‘the name of the game’.

Stilstaan of terug willen naar het oude vertrouwde vroeger is niet aan de orde. Stilstand is nu eenmaal niet iets dat bij de wereld en menszijn hoort. De Griekse filosoof Heraclitus zei het treffend: je kunt nooit twee keer in dezelfde rivier stappen. Heraclitus zei dat verandering hét kenmerk is van het menselijk bestaan. Hij keek naar een rivier en concludeerde dat die rivier op een geen enkel moment hetzelfde is. Er stroomt voortdurend water doorheen, stenen komen anders te liggen waardoor de bedding verandert. Geleidelijk aan wordt de loop van de rivier verlegd.

HERACLITUS ZEI HET AL: JE KUNT NOOIT TWEE KEER IN DEZELFDE RIVIER STAPPEN

Een rivier is een mooie metafoor voor het veranderend landschap van onze samenleving. Van oudsher streken in ons land mensen neer, en ze kwamen van heinde en verre. Als handelsnatie stonden wij open voor mensen van velerlei pluimage en geloof. Het zit in onze genen om onze goederen met handelaren uit alle uithoeken van de wereld uit te ruilen, zonder aanziens des persoons, sexe en geloof.

Toch wringt het momenteel, hoor ik u denken, er is iets aan de gang dat de afgelopen decennia tot veel ongenoegen en discussie heeft geleid. Holland wordt steeds onhollandser, vinden sommigen. Een herkenbaar gevoel voor velen. Nederland is niet meer het land dat het ooit was. Door geopolitieke en godsdienst-oorlogen en door toenemende economische ongelijkheid krijgt Europa en dus ook Nederland in toenemende mate te maken met een toestroom van oorlogs- en economische vluchtelingen. Vaak gaat het om beschadigde mensen die zorg en psychische hulp nodig hebben. Veelal betreft het mensen met een moslimachtergrond, een geloof dat wij in Nederland intolerant noemen omdat het sommige belangrijke waarden in onze democratische rechtstaat niet onderschrijft. Vrouwen- en homorechten. Wij hebben er hard voor gevochten, en het stuit op flinke weerstand dat – veel – moslims daar volkomen anders over denken.

NOOIT MEER TERUG NAAR ‘AF’

In de media wordt volop geschreven over deze ontwikkelingen. We kunnen niet ontkennen dat het over onderwerpen gaat die schuren, die zwaar op de maag liggen. Wat we ook onder ogen moeten zien is dat het station dat we nog terugkonden naar ‘af’ inmiddels ruimschoots gepasseerd is. Wat onheilsprofeten en complotdenkers ook mogen beweren – Nederland zal nooit meer zo worden als het was, nog even afgezien van de vraag welke verleden tijd we dan bedoelen.

Wat ik wel weet is dat elk weldenkend mens maar moeilijk kan terugverlangen naar bijvoorbeeld de benauwde, bekrompen jaren vijftig van de vorige eeuw, zo prachtig verwoord in ‘De Avonden’ van Gerard Reve. Misschien verlangen we ook wel naar de zestiger jaren van de vorige eeuw. Die extraverte jaren van vrijheid en emancipatie staan voor sommige babyboomers nog altijd symbool voor het Nederland zoals het altijd had mogen blijven.

TWEE GELOVEN OP EEN KUSSEN, DAAR SLAAPT DE DUIVEL TUSSEN

Willen we terug in de tijd of kijken we vooruit? Uitzoomend naar de toekomst: 2050, de baby’s van nu zijn dan circa 35 jaar en hebben zelf kinderen. Jongeren die misschien niet meer beseffen dat er ooit een tijd was dat er in Nederland geen moskeeën en hindoetempels stonden, een tijd waarin men zei: twee geloven op een kussen, daar ligt de duivel tussen. Ja, bijna niet meer voor te stellen, maar het huwelijk tussen mijn katholieke opa en protestante oma stuitte indertijd op religieuze weerstand.

MENTALE WEDEROPBOUW

We zijn inmiddels beland in een nieuwe periode van Wederopbouw. Ditmaal gaat het niet om een fysieke opbouw, zoals de enorme woningbouwprojecten van de vorige eeuw, nodig om de babyboomers te huisvesten. Nee, de opbouw die nu vereist is, is voornamelijk van mentale aard. We staan voor de uitdaging om vreedzaam en opbouwend samen te leven met mensen van zeer diverse herkomst, niet in het minst van zeer diverse, soms conflicterende geloofsherkomst.

RELIGIEUS REVIVAL

In hun boek ‘The future of faith’ schrijven Adjiedj Bakas en Minne Buwalda: ‘De 20e eeuw was een seculiere eeuw. Maar door de revival van religie en orthodoxie zullen gelovigen op steeds meer terreinen van zich laten horen. Bijvoorbeeld in de politiek, in de wetenschap en in het economische leven. De 21ste eeuw lijkt in alle opzichten een religieuze eeuw te worden.’ In hun boek spreken de schrijvers zelfs van een Groene God, daarmee aangevend hoe belangrijk een duurzame houding ten aanzien van de natuur is, in samenhang met ons gevoel van een bedreigde Aarde en onze wil tot overleven.

Nederland staat met de kaplaarzen middenin de woelige rivier die de wereld heet, meer dan ooit. We waren natuurlijk van oudsher zeevaarders en ontdekkers van verre, afgelegen werelddelen – met de opkomst van internet en de nieuwe media is die verre wereld bij zowat tastbaar op onze eettafels en nachtkastjes komen te liggen.

‘GLOKALISERING’

In ‘The future of faith’ worden drie toekomstscenario’s geschetst. In het eerste scenario is sprake van ‘glokalisering’. Globalisering zal niet leiden tot een uniforme wereldcultuur, maar tot een waaier aan lokale culturen. In dit scenario zullen religieuze doctrines en rituelen op vreedzame wijze verder vermengen.

In het tweede scenario ontwikkelt de wereld zich in verschillende richtingen. De elite en de middenklasse zijn tolerant en staan open voor invloeden van buitenaf, terwijl de ‘verliezers’ hun eigen ethiek en religie zullen benadrukken en andersdenkenden zullen proberen buiten te sluiten of zelfs te vernietigen.

VLUCHTELINGENSTROMEN

‘Slowbalisering’ vormt het overkoepelende thema van het derde scenario. De huidige machtsblokken – inclusief de Europese Unie – vallen uit elkaar. Het is een tijd van conflicten, van bloeiende orthodoxie en van vluchtelingenstromen van mensen wier enige houvast nog hun religie is. Angst en afwijzing regeren; discriminatie en racisme zijn de norm. Tolerantie en respect zijn woorden uit het verleden geworden.

Het moge duidelijk zijn dat scenario drie uiterst afschrikwekkend is. Naar mijn mening zitten we momenteel in een stadium waarin we nog kunnen kiezen welke weg we opgaan. Misschien dat scenario twee nog het dichtst aan de huidige stand van zaken raakt. Als je een huis, een gezin en een baan hebt, is het niet zo moeilijk om verdraagzaam en open in het leven te staan. Wie helemaal aan de onderkant leeft, zal geneigd zijn zijn identiteit in sterke geloofsgroepen vorm te geven. Ecclectisch leven, het spirituele à la carte is voor hen weggelegd die zich in behoeftepiramide van Maslow al ergens bovenin bevinden.

Met de toestroom van vluchtelingen uit oorlogsgebieden en werkzoekenden uit kansloze gebieden neemt de druk op onze samenleving toe. Daar wordt in de media veel aandacht aan besteed. Misschien wel té veel. Je krijgt al snel de indruk dat Nederland aan het afglijden is naar lagere regionen van de Westerse – economische – beschaving. Met de toestroom van psychisch beschadigden uit oorlogsgebieden en streng gelovige moslims is de druk op onze gezondheidzorg en de handhavers van de openbare orde flink toegenomen. We hoeven maar aan zaken als eerwraak en het ontspoorde geweld van jihadisten te denken om te beseffen dat het nog wel een paar generaties zal duren eer de normen en waarden van conflicterende geloofsgemeenschappen ‘genormaliseerd’ zijn, of misschien moet ik zeggen: ‘gemiddeld’ geworden zijn, waarbij iedere geloofspartij wat heeft moeten inleveren.

VOORBEELD ALLOCHTOON GEORGE ARAKEL

Ik ben geboren in de vorige eeuw, en als filosofe met religieuze belangstelling, vooral benieuwd naar de denkbeelden van de nieuwe Nederlanders, veelal jong immigranten, die niet zijn behept met het Nederland zoals ik het ken, en dus niet te kampen hebben met nostalgie naar voorbije tijden, maar die Nederland zien door wereldse ogen. Een mooi voorbeeld daarvan is ‘voorbeeld allochtoon’ George Arakel. Hou hem in de gaten! Lees zijn blogs en kijk naar zijn vlogs om te beseffen dat er nieuwe generaties immigranten aan het opgroeien zijn. ‘Allochtonen’ die over een jaar of tien invloedrijke Nederlanders zijn geworden.

Geert Wilders wil uiteraard vasthouden aan het voorbije Nederland. Aan een land van klompen, tulpen, molens en aardappeleters. Ik hoef niet uit te leggen dat veel Nederlanders voorouders hebben die afkomstig zijn uit andere Europese landen. De tulp is natuurlijk een veelzeggend voorbeeld, maar we zouden ook de aardappel kunnen noemen, ooit meegenomen uit Zuid-Amerika.

Het is jammer dat Geert Wilders nog steeds denkt dat hij in dezelfde rivier kan stappen. Beste Geert, de stenen zijn aan het verschuiven. Jij bent steeds oude stenen aan het terugleggen op de plaats waar ze vandaan komen. Bespaar je de moeite. Leer liever zwemmen in die steeds veranderende loop van de rivier voordat je verdrinkt. Nederland is wereldland aan het worden.