
Als je een keer gewend bent om op je hoede te zijn voor hufterigheid en smalend gemopperkont dan schrik je wel even van al die welgemeende vriendelijkheid in de Schotse Hooglanden. In dat ruime, magische land weten ze wel raad met je arsenaal aan vooroordelen over de medemens. Zelfs als je in de stromende regen staat te wachten op de bus, en je een schoolbus ziet omdraaien om die twee armzalige verregende toeristen op te pikken, dan sta je toch te hakkelen bij zoveel attentie. Terwijl een beetje vriendelijkheid eigenlijk doodnormaal is. Je zou het bijna vergeten in een nogal vijandige wereld dat de norm zou moeten zijn dat we op de wereld zijn om elkaar te helpen en een beetje aardig te zijn voor de medemens. Wel, in Schotland zijn ze het nog niet verleerd.
Het begon al bij de receptie van het oorlogsmuseum in het dorpje Culloden, dat even buiten de hoofdstad van de Schotse Hooglanden, Inverness, ligt en plaats van handeling is in die overdonderend populaire serie ‘Outlander’, de verfilming van Diana Gabaldons boeken over de tijdloze liefde tussen de 18e eeuwse Schotse Jamie en de 20e eeuwse Engelse Claire. De Slag van Culloden vond er plaats in 1746, als noodlottige uitkomst van de wens van de gevluchte Schotse troonpretendent Bonnie Prince Charlie om de Engelsen te verslaan en zijn troon terug te claimen. Pal aan het ruimbemeten, zompige slagveld ligt het museum waar de hele aanloop naar die veldslag aan je voorbij trekt, een plek waar je met gemak een verregende vakantiedag kunt doorbrengen. Als 60-plussers kregen we korting op de entreeprijs zonder dat te hoeven aantonen. ‘Ik geloof u op uw woord’, zei de receptionist met een brede ‘smile’. Kijk, daar begon het goede gevoel al: dat je niet alles moet verantwoorden. (En ja, ook wel een beetje jammer dat de man voetstoots aannam dat ik 60 was, maar dat terzijde.)
Er zijn natuurlijk allerlei tegenwerpingen te bedenken. Zijn medewerkers in toeristische attracties niet altijd en overal sympathiek en tegemoetkomend? En hoe weet je dat de Schotten welgemeend aardig zijn? We zeggen toch ook altijd over de Amerikanen dat ze zo aardig zijn. Misschien dat ik uiteindelijk toch overstag ging omdat werkelijk iedereen, zonder uitzondering, waar we mee in aanraking kwamen, tijd had voor een praatje, bovendien zagen we met eigen ogendat ook de oudere dame met de rollator alle tijd en gelegenheid kreeg om de bus in te komen.
Op weg naar het museum reden ook twee roodharige Amerikaanse meisjes mee. Uit hun gesprekken maakten we op dat ze hun familiaire roots aan het natrekken waren. De meisjes waren druk met hun mobiele telefoons. Zo druk dat ze niet in de gaten hadden dat een van hen een creditcard op de grond had laten vallen. Een jongeman reikte hen de kaart aan met de vraag of ze misschien iets kwijt waren. `YES’, schreeuwde de ene, de man omstandig bedankend, nog net niet omhelzend, en voor ieder die het wilde horen uitleggend dat een dergelijke eerlijkheid in de VS ondenkbaar was.
We moeten het ook over volksaard hebben, en over bevolkingsdichtheid. Economische voor- of tegenspoed zal ook wel meespelen of we het naar onze zin hebben, en derhalve de moeite nemen aardig te zijn. In de #doeslief campagne van Sire horen we over vele vormen van hedendaags onbeschoft gedrag. Bij voorbeeld over onoorbaar geweld tegen hulpverleners, ziekenhuispersoneel en doktersassistentes, zonder twijfel een van de meest verderfelijke vormen van moderne boosheid. Je vraagt je af wat mensen bezielt die dergelijk gedrag bezigen tegen juist diegenen die proberen levens te redden, misschien wel hun eigen leven, een volgende keer. Wat ik me ook afvraag is of je mensen die niet zijn opgevoed in respect en waardigheid dat later nog bij te brengen is. Want hoe je het ook draait of keert, ouders dienen het goede voorbeeld te geven. De verankering van normen en waarden vindt al vroeg in de jeugd plaats.
Tijdens een van onze wandelingen in Inverness raakten we in gesprek met een hardhorende, oudere dame die vroeg waar we vandaan kwamen. `Holland’, zeiden we. ‘Poland? Lovely country!’, antwoordde ze monter. ‘The Netherlands’, verduidelijkten we voor alle zekerheid. ‘Really. But then we are practically neighbours, aren’t we?’ We knikten instemmend. En was het eigenlijk niet jammer dat onze landen ooit letterlijk losraakten van elkaar? De opwarming van de aarde had namelijk al eens eerder plaatsgevonden, en wel in het Holoceen, vertelde de dame, ooit lerares Aardrijkskunde. Elfduizend jaar geleden, na de laatste ijstijd, smolten de ijskappen en vulde het Doggerland dat zich tussen Oost-Engeland en Nederland uitstrekte, met water. De Noordzee ontstond en daarmee was de scheiding tussen het Verenigd Koninkrijk en het vasteland een feit. Vanaf dat ogenblik was het ‘continent isolated’.
Waarom gaan we eigenlijk op reis? Schotland stond al lang op mijn lijstje. Voltaire had er ooit over beweerd: `Voor al onze ideeën over beschaving, kijke men naar Schotland.’ Dat behoeft verduidelijking. De Schotse Verlichting is een begrip. Rond 1750, jawel, dezelfde periode als die waarin de Jacobieten, de volgelingen van Bonnie Prince Charlie, de pan in werden gehakt, was er een bloeiend intellectueel leven aan de universiteit van Edinburgh waar denkers als David Hume, Adam Smith en Francis Hutcheson doceerden. Het is opmerkelijk hoe geletterd de Schotten in het algemeen waren: sterker nog, ze waren de meest geletterden van alle Europeanen, 75% van hen kon lezen en schrijven. En het is in deze periode dat wordt verondersteld dat de typische Schotse waarden – sociaal voelend, sympathiek en rechtvaardig – volgens historici en filosofen kan zijn ontstaan. Het lief-zijn van onze westerburen gaat dus terug tot de 18e eeuw, een periode waar we dankzij ‘Outlander’ intensief mee kunnen kennismaken.
Vind ik leuk:
Vind-ik-leuk Laden...