Rebelse Russische Moeders en Dochters

 In de documentaire De dochter van Stalin, te zien op Netflix, verandert het favoriete kind van de dictator, de latere schrijfster Svetlana Alliloejeva, gaandeweg van een vrolijk, onschuldig meisje in een intens gefrustreerde vrouw naarmate ze meer te weten komt over de wandaden van haar vader. Uiteindelijk vlucht ze naar het ‘land van de vrijheid’, de Verenigde Staten, waar ze, op 85-jarige leeftijd, ontgoocheld en nog steeds woedend op haar vader, overlijdt in een armenhuis. 

De eerste diepe scheur in de relatie van Stalin en zijn dochter ontstond toen hij Svetlana verbood met haar joodse vriend te trouwen. En toen ze ontdekte dat Stalin haar moeder, die onvermoeibaar de gruweldaden van haar echtgenoot aan de orde stelde, tot zelfmoord had gedreven – mogelijk zelfs eigenhandig had vermoord – zonk de Russische grond onder haar voeten weg en vertrok ze. Het zou nooit meer goed komen. 

Onwillekeurig moest ik denken aan de kinderen van Wladimir Poetin, met name zijn dochters. Een van die meisjes, een buitenechtelijk kind naar verluidt, woont in Londen en had tot voor kort een Instagram-account waar ze ongehinderd door schaamte haar besmette rijkdom en nieuwe bikini’s aan de wereld toonde. Sinds het uitbreken van de oorlog houden de familieleden van de president zich – wijselijk – koest. Ook al omdat hun bezittingen worden beklad met anti-oorlogsleuzen.

Poetins uitgebreide familie woont verspreid over Europa – Londen, Zwitserland, Zuid-Frankrijk – en Rusland. Zwangere minnaressen waren – en zijn – verzekerd van riante onderkomens en inkomens. Zijn exen liet hij financieel niet in de steek. En mocht de bom vallen dan kan de familie Poetin terecht in het Altai gebergte in Siberië waar de Russische president volgens politiek wetenschapper Valery Solovey een ondergronds dorp heeft laten bouwen waar men in luxe kan schuilen als de kernoorlog uitbreekt. 

Het lijkt nog niet zo ver dat Poetin zijn eigen kinderen en vrouwen niet meer vertrouwt, hoewel je dat natuurlijk nooit echt te weten komt. Wat ik me verder afvraag is wanneer en hoe de paleisrevolutie zal uitbreken. Is een staatsgreep denkbaar? Poetins egotisme vertoont kannibalistische trekken. Naar verluidt is een aantal vertrouwelingen van de president – hoge militairen – inmiddels op non-actief gesteld. Een monomane dictator wordt niet graag tegengesproken, en krijgt bovendien te horen wat hij wil horen. Zo zal de president uiteindelijk het zicht op de werkelijkheid uit het oog zijn verloren. Ook al omdat hij zich verre houdt van het internet, dat toch alleen maar fake news produceert en ervoor zorgt dat zijn burgers maar op verkeerde ideeën worden gebracht; ook al omdat hij zich sinds de pandemie heeft verschanst in zijn ivoren toren.

OLIGARCHENDOCHTERS

Toch zal hem zeker ter ore komen – ik stel me zo voor dat hij vanuit de KGB voortdurend op de hoogte wordt gebracht van dissidente geluiden – dat diverse dochters van oligarchen de oorlog in Oekraïne veroordelen. Ook zal hem worden verteld dat de Comité’s van Soldatenmoeders op zoek gaan naar hun verloren zonen. Via een kanaal op Telegram kan de website ‘vind de jouwe’ informatie geven over de zonen waar niets meer van is vernomen. (Uiteraard zijn de mobieltjes van soldaten aan het front geblokkeerd en is alle info over gesneuvelden staatsgeheim.) 

Voor de moeders van gesneuvelde en krijgsgevangen Russische soldaten moet Poetin oppassen. Dat weet hij. Daarom zijn de Comité’s van Soldatenmoeders vanwege hun ngo-status bestempeld tot ‘buitenlands agent’, wat zoveel betekent als dat de activiteiten van de moeders illegaal zijn verklaard. De pressiegroep van moeders heeft een lange geschiedenis. Geïnspireerd door de Dwaze Moeders van Argentinië gingen vrouwen in 1989 op zoek naar hun zonen die in de oorlog met Afghanistan krijgsgevangen waren genomen. Tijdens de eerste Tjetsjeense oorlog (1994-1996) organiseerde de Unie ‘De medelijdende mars van de moeders’ van Moskou naar Grozny. Deze mars werd wereldnieuws en heeft bijgedragen aan het eind van deze invasie.

The Guardian schat dat inmiddels meer dan 9.000 moeders van dienstplichtige soldaten op zoek zijn naar ‘de hunne’. (Volgens de Russische autoriteiten zijn – slechts – 1.351 soldaten gesneuveld.) Oekraïne heeft de moeders aangeboden hun krijgsgevangen zonen op te komen halen in Kiev. Saillant detail: veel van de gedode soldaten zijn volgens The Guardian afkomstig uit arme gebieden waar ethnische minderheden wonen. Zoals de afgelegen Buriatia-regio waar boeddhisten wonen, en regio’s als Kalmykia en Dagestan, waar vandaan weinig weerstand wordt verwacht, ook al omdat de verdiensten van de soldaten vaak de enige bron van inkomsten zijn voor een gezin. 

Vanuit feministische hoek wordt de druk op het regime van Poetin eveneens opgevoerd. De Feminist Anti-War Resistance, actief op Telegram, heeft inmiddels 26.000 volgers. De FAR verklaart zich tegen elke vorm van agressie en militaire bezetting en vertaalde haar manifest in meer dan dertig talen. Volgers krijgen tips om veilig het internet en de straat op te gaan. Een van de ludieke acties van FAR is het beschrijven van muntgeld met anti-oorlogsleuzen.