Dagen van Alkyoni op Corfu

In de winter naar Griekenland? Het ligt misschien niet voor de hand, maar voor Hennie Harinck pakte het uitermate gunstig uit. Op Corfu ervoer zij de begenadigde effecten van de Alkionides Meres, winterse dagen in januari waarop het kwik zomaar naar 24 graden Celsius kan stijgen en de terrassen volstromen met Grieken die naar wat zonnestralen snakken. Geen nieuw fenomeen overigens, want Sophocles schreef er al over. 

Op het San Rocco-plein in Corfu-stad knippert een reclamebord boven de etalage van de apotheek. Opeenvolgend verschijnen de openingstijden, de datum en de temperatuur in gifgroen en feloranje knipperlicht. Het is eind januari en even geloven we onze ogen niet. Las jij dat ook: 24 graden Celsius? Even later is het puffen achter het zonbeschenen glas van de bus naar Pelekas, een dorpje aan de westkust van Corfu waar we op een terras in de zon koffie drinken met vrienden die in de zomer een restaurant aan zee runnen. Ze zien er ontspannen uit en nemen de tijd om de familieomstandigheden en het weer van de afgelopen tijd door te nemen. Het is al wat langer droog en warm. Ze hopen voor ons dat het weer nog even aanhoudt.

De winter doet hen goed. Even helemaal niets. Gewoon leven. Er wordt geklust aan huis en restaurant, en met mooi weer wordt er gewandeld in de stad, aan het strand of in de bergen. ‘We hebben het goed,’ zegt Spiros, met een verliefde blik naar zijn slapende baby in de wandelwagen. Natuurlijk is de zomertijd hem lief. In de maanden mei, juni, juli, augustus, september en oktober stroomt het eiland vol met toeristen uit Europa en Rusland. In deze periode wordt er non-stop gewerkt, en het geld verdiend voor het gehele jaar. Ook wij behoren tot die groep toeristen die in de lente, zomer of herfst genieten van de gastvrijheid van de Corfioten en hun zachtmoedige weergoden die ons de regen en mist in Nederland doen vergeten. 

Altijd al vroegen wij ons af hoe de winter zou zijn, als het eiland alleen van de bewoners zou zijn en de stad in alle rust zou baden in het winterlicht. Niets ten nadele van die heerlijk warme zomer, maar de wintertijd heeft zo haar eigen charmes was ons verzekerd. Het is voor het eerst dat we in januari naar het eiland met de eervolle bijnaam ‘Juweel van de Ionische zee’ vliegen. Dat gaat in de winter in twee etappes: Aegean vliegt op Athene en met een binnenlandse vlucht ga je vanaf de hoofdstad doodleuk weer terug naar Corfu, waar je op weg naar de Griekse hoofdstad al overheen vloog. Directe vluchten naar Corfu zijn vanaf eind april bij Transavia te boeken; EasyJet vliegt de maanden juni, juli en augustus rechtstreeks.

Die 24 graden was weliswaar een uitschieter maar in die tien dagen dat we er waren zagen we mensen in de zee zwemmen, in windvrije hoekjes zonnebaden en konden we toch zeker een keer of vijf buiten op een terras lunchen. Hadden we gewoon geluk, was hier sprake van de effecten van klimaatverandering of was er iets anders aan de hand? Barkeeper Richard, zoon van een Griekse vader en een Britse moeder, wist het antwoord. Heel normaal hoor die warme dagen in januari, zei hij. ‘We noemen het de Alkionides Meres, de dagen van Alkionides die verwijzen naar de mythe van Alkyoni, dochter van Aeolus, de god van de winden.’ 

Deze Alkyoni was de toegewijde echtgenote van Ceyx, koning van Trachis. De twee waren gelukkig getrouwd en noemden elkaar wel gekscherend ‘Zeus’ en ‘Hera’, een hovaardigheid die de oppergod niet op prijs stelde. Terwijl Ceyx op zee was, liet Zeus een fatale bliksemstraal op zijn schip neerdalen. Ceyx verdronk; zijn gemalin was ontroostbaar en ze wierp zichzelf in zee. Zeus had medelijden met het verdronken echtpaar en liet ze voortbestaan als ijsvogels. Overigens: er bestaan verschillende versies van deze mythe. In de Metamorfosen van Ovidius ontbreekt de toorn van Zeus, is Ceyx vermist en bidt Alkyoni vurig voor de veilige terugkomst van haar echtgenoot die ze uiteindelijk aangespoeld aantreft, waarna ze ontgoocheld de zee inloopt. 

Halcyon is een geslacht van vogels uit de familie van de ijsvogels, de Alcedinidae. Deze vogels broeden in de winter bij de zee. Het vrouwtje legt haar eieren op een strand of in een spleet van een rots in een windvrije, relatief warme periode, in de mythe verklaard door de interventie van Aeolus, die zijn dochter zo behoedt voor het verlies van haar eieren. Kijken we naar het astrologische homoniem dan valt de ster Alkyoni op, en ja: deze meervoudige ster in het sterrenbeeld Stier, deel uitmakend van de Plejaden, is de meest heldere van de zeven sterren in het sterrenbeeld. De ster Alkyoni representeert de pure, wijze, echtelijke liefde die de zes zintuigen – de overige sterren in Stier – de baas is.  

Ten slotte de meteorologische verklaring, die teruggaat tot de vijfde eeuw voor Christus zoals Griekse wetenschappers vaststelden die zich erover verwonderden dat juist de midwinter in Athene bij uitstek geschikt leek om theaterstukken van Aeschylus, Sophocles en Euripides op te voeren. Uit studies van teksten en getuigenissen uit die tijd werd duidelijk dat de oude Grieken genoten van theater in de openlucht van 15 januari tot 15 februari, een periode die als gevolg van een aanhoudend hogedrukgebied de dagen van Alkyoni voorzag van milde, zonnige, heldere dagen waarin de wind was gaan liggen. Sophocles beschrijft deze periode in een van zijn tragedies als volgt: ‘Verre muziek klinkt, oprijzend uit de groene valleien. Het aanhoudende trillen van nachtegalen diep in hun hol van ineengestrengelde wijnranken, van klimop, donker als wijn, zwanger van bessen; de zon is gesluierd, en de wind doofstom, in de winter.’ 

In het hedendaagse Corfu zitten de Grieken in deze begenadigde midwinter van de dagen van Alkyoni nog immer graag buiten, genietend van elkaar, een zonnetje en muziek. En, minder prozaïsch: om te kunnen genieten van een sigaretje, want dat mag sinds afgelopen november niet langer binnen in de bars en restaurants. 

(Dit artikel van Hennie Harinck verscheen in het tijdschrift Lychnari, editie voorjaar 2020, nummer 1. Zie voor meer info: http://www.lychnari.nl of Facebookpagina ‘Lychnari, Verkenningen in het Griekenland van nu’. Wie een nieuw abonnement neemt krijgt dit voorjaarsnummer gratis.)