Een opmerkelijk nieuwsbericht met een hoog James Bond-gehalte is het zeker: Noorse vissers die een Russische spionagedolfijn waarnemen. Ach, die Russen toch, denk je onwillekeurig. Maar als je nog in dezelfde week kennisneemt van de waarschuwing van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst dat de militaire overmacht van de Russen alarmerende vormen aanneemt, dan krab je je toch achter de oren.
Nu lees ik regelmatig over Russische troepen-opbouw aan de Oost-Europese grenzen, en is het ook al geen geheim meer dat de voormalige Sovjet-Unie over verplaatsbare kruisraketten, van het type SSC-8 met een bereik van 5.500 kilometer, beschikt. Evenmin moet het ons verbazen dat president Vladimir Poetin het gebruik van kernwapens niet schuwt ‘als de VS kernwapens in Europa plaatst’. Al met al onrustbarend als we de Russische leider voor de zekerheid maar eens au sérieux gaan nemen.
Met de vredesdemonstratie van 21 november 1981 nog tamelijk vers in het geheugen, moet ik tot mijn grote schrik bekennen dat er anno 2019 maar bitter weinig over is van mijn jeugdig vooruitgangsoptimisme. We leefden destijds in de stellige overtuiging dat het niet meer zo lang zou duren vooraleer de wereld een plek zou zijn waar iedereen voldoende middelen van bestaan zou hebben en oorlogen definitief ten einde waren.
Hoe naïef kun je zijn? Een retorische vraag die bij nadere beschouwing goed te verklaren is vanuit ons westers gedachtegoed dat nog immer is gestoeld op die twee ‘menslievende’ pijlers: het Christendom en de parlementaire democratie. Beide gaan uit van de maxime van een geweldloze, vredelievende mens die er zonder agressie en met een goed gesprek wel uitkomt.
Die pacifistische, westerse mens kreeg de overhand na de Tweede Wereldoorlog, met het vredesdecennium van de jaren zestig als hoogtepunt van de wens tot volledige ontwapening. Ons is bovendien met de paplepel ingegoten de agressor de andere wang toe te keren; wij democraten leerden dat overleg en compromis de enige manier is om te voorkomen dat mensen met zeer uitlopende ideeën elkaar in de haren vliegen.
Dat geweldloze maxime, zo warm omarmd door de senioren van nu, lijkt op z’n laatste benen te lopen. Word wakker in de echte wereld! hoor ik u denken. Het gemakshalve wegwuiven van de Russische dreiging, dat afdoen als provocaties van een machtsbeluste dictator, zal moeten plaatsmaken voor een, liefst Europese, aanpak, uitmondend in een actieplan hoe we onszelf kunnen behoeden voor daadwerkelijk militaire agressie vanuit het Oosten.
Rusland zaagt onverminderd aan de poten van onze rechtstaat door al dan niet verholen beïnvloeding van onze media teneinde de parlementaire instituties te verzwakken. Haat en nijd sijpelen gestaag de kieren van het internet binnen, met destabilisatie van onze gemeenschapszin tot gevolg. Waar bij voorbeeld homohaat in Rusland eerder regel is dan uitzondering kijken we hier inmiddels ook niet meer op van potenrammers en openlijke uitingen van haat richting de andersgeaarde medemens.
De centrale kwestie is hoe we onze democratie en tolerantie op termijn kunnen handhaven in die steeds killere, en mogelijk uit de hand lopende verstandhouding met de Russen? Behartenswaardig is ieder geval het dringend advies van oud NAVO-topman Jaap de Hoop Scheffer. Hij roept het het al een tijdje: Europa moet serieus in zijn defensie investeren. Niet in het minst omdat Poetin vrees ik precies weet waar hij ons kan treffen als het hem behaagt: in ons pacifistische hart.
Harinck 